to proclaim one an enemy

dē-cerno, crēvi, crētum, 3 (the syncop. forms decreram, etc., decrerim, etc., decresse are freq. in Cicero and Liv., also Plaut. Curc. 5, 3, 25; Ter. Hec. 1, 2, 73; 2, 1, 15, but not in Caes., where is only decreverat, B. G. 4, 17; 5, 5 fin.; 5, 53, 2), v. a. and n.

(acc. to cerno, no. II. 3.) To decide, determine any thing disputed or doubtful. For syn. cf.: scisco, jubeo, statuo, constituo, dico, sancio, consilium capio, destino, obstino, definio, determino.

Prop., of a judge, magistrate, etc., to pronounce a decision respecting something; to decide, judge, determine, decree; to vote for any thing (very freq. and class.).—Const. with acc., with acc. et inf., a relat. clause, with de, or absol.:

alias (Verres praetor) revocabat eos, inter quos jam decreverat decretumque mutabat, alias, etc.,

Cic. Verr. 2, 1, 46:

si quod est admissum facinus, si caedes facta, idem (Druides) decernunt,

Caes. B. G. 6, 13, 5:

consules de consilii sententia decreverunt secundum Buthrotios,

Cic. Att. 16, 16, C, § 11: decernere vindicias secundum servitutem, in favor of slavery, i. e. restore the slave to his master, Liv. 3, 47, 5; cf. Caes. B. C. 1, 5, 4:

cum senatus triumphum Africano decerneret,

id. Fin. 4, 9, 22; cf.

of a single senator: non decrevi solum, sed etiam ut vos decerneretis laboravi,

id. Prov. Cons. 11, 28;

so supplicationem decernere,

id. Fam. 15, 4, 11;

so also: Crassus tres legatos decernit,

id. ib. 1, 1, 3:

D. Junius silanus supplicium sumendum decreverat,

Sall. C. 50, 4:

quando id bellum senatus decrevisset, quando id bellum populus R. jussisset?

Liv. 41, 7; 42, 36; id. 5, 36; id. 26, 2:

id quod senatus me auctore decrevit,

Cic. Phil. 6, 1, 1; Caes. B. C. 1, 2, 2:

qui ordo decrevit invitus,

on compulsion, Cic. Phil. 1, 6, 13:

Ligures ambobus consulibus decernuntur,

id. Liv. 42, 10; cf.:

provinciam desponsam non decretam habere,

Cic. Prov. Cons. 15 (v. the whole passage in connection):

provinciae privatis decernuntur,

Caes. B. C. 1, 6, 4 et saep.:

ex annuo sumptu, qui mihi decretus esset,

Cic. Att. 7, 1, 6 et saep.:

mea virtute atque diligentia perditorum hominum patefactam esse conjurationem decrevistis,

id. Cat. 4, 3: cum pontifices decressent ita;

SI, etc.,

id. Att. 4, 2, 3:

senatus decrevit populusque jussit, ut, etc.,

id. Verr. 2, 2, 67: in jure dicundo, ita decrevit, ut, etc., Suet. Galb. 7; cf.

of individuals: Hortensii et mea et Luculli sententia... tibi decernit, ut regem reducas, etc.,

Cic. Fam. 1, 1, 3.— Impers.:

in parricidas rei publicae decretum esse,

Sall. Cat. 51, 25.—Esp. of the emperor, to determine the law by deciding a case:

quodcumque imperator cognoscens decrevit, legem esse constat,

Dig. 1, 4, 1, § 1; Just. Inst. 1, 2, 6.

Transf., beyond the judicial sphere, to decide, determine, judge: qui nequeas nostrorum uter sit Amphitruo decernere, Plaut. fragm. ap. Non. 285, 26:

rem dubiam decrevit vox opportune emissa,

Liv. 5, 55; cf.:

primus clamor atque impetus rem decrevit,

id. 25, 41; Plin. 17, 27, 46, § 258:

de his Catonis praecepta decernent,

id. 17, 22, 35, § 190:

duo talenta pro re nostra ego esse decrevi satis,

Ter. Heaut. 5, 1, 67; id. Hec. 4, 1, 27:

quam decrerim me non posse diutius habere,

id. ib. 1, 2, 73:

in quo omnia mea posita esse decrevi,

Cic. Fam. 2, 6, 3; id. Att. 3, 15, 7:

illum decrerunt dignum, suos cui liberos committerent,

Ter. Hec. 2, 1, 15:

in ejus controversiis quid decernas, non a te peto,

Cic. Fam. 13, 59: aliquem decernere hostem, to proclaim one an enemy by a formal decree, id. Phil. 11, 7, 16.— Absol.:

nequeo satis decernere,

Ter. Ad. 4, 2, 5.

Milit., to decide by combat; hence (like cernere and certare), in gen., to fight, combat, contend:

castra castris conferamus, et Samnis Romanusne imperio Italiam regant, decernamus,

Liv. 8, 23, 9; id. 1, 23, 9:

in ipso illo gladiatorio vitae certamine, quod ferro decernitur,

Cic. de Or. 2, 78, 317:

proelium,

id. Fam. 10, 10:

pugnam,

Liv. 28, 14; cf. id. ib. 33: de bello decernere, Auct. B. Hisp. 5 fin. Oud. N. cr.:

ne armis decernatur,

Cic. Att. 7, 3, 5; cf.:

ferro ancipiti decernunt,

Verg. A. 7, 525:

and armis, ferro,

id. ib. 11, 218; 12, 282; 695 (cf. et cernere ferro, id. ib. 709):

cursibus et crudo caestu,

id. G. 3, 20:

cornibus inter se,

id. ib. 218:

lapidibus et subselliorum fragminibus,

Suet. Ner. 26 et saep.:

contra magnam vim hostium, artificio magis quam viribus, Auct. B. Afr. 14: acie,

Liv. 2, 14; Nep. Milt. 4, 4:

proelio cum proditore,

Just. 13, 8, 4:

classe decreturi,

Nep. Hann. 10, 4:

integriore exercitu,

id. Eum. 9 fin.—Absol.:

decernendi potestatem Pompeio fecit,

Caes. B. C. 3, 41; cf. Liv. 21, 41.

Transf., beyond the milit. sphere:

decernite criminibus, mox ferro decreturi,

Liv. 40, 8 fin. —So of a judicial contest:

uno judicio de fortunis omnibus decernit,

Cic. Quint. 2, 6; cf. Quint. 10, 1, 29;

and qui judicio decernent,

id. 12, 7, 5:

de salute reipublicae,

Cic. Att. 8, 5, 2:

pro mea omni fama fortunisque,

id. de Or. 2, 49:

utinam meo solum capite decernerem,

id. Att. 10, 9; Caes. B. C. 1, 35, 3.

With reference to one's own acts, to decide, determine on doing something; to determine, resolve on something (freq. in all periods and styles).—Constr., with inf. and with acc. and inf.:

si tu fluctus e gurgite tollere decreris, Lucil. ap. Rufin. § 26 (p. 238 ed. Frotsch.): quicquid peperisset decreverunt tollere,

Ter. Andr. 1, 3, 14:

Caesar his de causis Rhenum transire decreverat,

Caes. B. G. 4, 17 et saep.:

eos me decretum est persequi mores patris,

Plaut. Asin. 1, 1, 58; id. Stich. 1, 3, 65; Ter. Heaut. 3, 1, 56; cf.:

certum atque decretum est non dare signum,

Liv. 2, 45:

reliquam aetatem a republica procul habendam decrevi,

Sall. C. 4. With ut and subjunct.:

hic decernit ut miser sit,

Cic. Tusc. 3, 27, 65.—With accus.:

quicquam decernere,

id. ib. —Hence, dē-crētum, i, n.

(Acc. to no. I. A.) A decree, decision, ordinance of any political or judicial body (for syn. cf.:

scitum, edictum, consilium, jus): senatus Caelium ab rep. removendum censuit. Hoc decreto eum consul senatu prohibuit,

Caes. B. C. 3, 21, 3:

si qui eorum (sc. Druidum) decreto non stetit, sacrificiis interdicunt,

id. B. G. 6, 13, 5; cf. id. ib. §

10: vestra responsa atque decreta evertuntur saepe dicendo,

Cic. Mur. 13 fin.; id. Verr. 2, 2, 48:

decurionum,

id. Rosc. Am. 9, 25 et saep.:

Caesaris,

Vulg. Act. 17, 7.—Esp. leg. t. t., a decision of the emperor as judge, a precedent (cf. rescriptum), Gai. 1, 5; Just. Inst. 2, 15, 4.—

Transf., in philos. lang. as a translation of the Gr. dogma, principle, doctrine, precept, Cic. Ac. 2, 9, 27; id. ib. § 29; cf. Sen. Ep. 94, 2 sq. and 95, 9 sq. (quis philoso, phorum) decretis suis paret? Lact. 3, 15, 3.

rĕ-nuntĭo ( rĕnuncĭo), āvi, ātum, 1, v. a.

To bring or carry back word, to report, give notice, declare, announce.

In gen. (rare and mostly ante-class.;

syn. refero): quid nunc renuntiem abs te responsum, Chreme?

Ter. Heaut. 4, 8, 18:

hoc alii mihi renuntiant,

Plaut. Ps. 1, 5, 6; cf. id. ib. 1, 5, 36:

quia nihil a quoquam renuntiabatur,

no answer was brought, Suet. Ner. 47:

teque ad patrem esse mortuum renuntiem,

Plaut. Bacch. 1, 2, 49.—With obj.clause:

istaec quae tibi renuntiantur, filium te velle circumducere,

Plaut. Ps. 1, 5, 15:

quasi non tibi renuntiata sint haec, sic fore,

Ter. And. 3, 2, 28:

Alexandro regi renuntiatam adeo divitem (insulam),

Plin. 6, 31, 36, § 198:

is me nunc renuntiare repudium jussit tibi,

Plaut. Aul. 4, 10, 54; Ter. Phorm. 4, 3, 72:

deliberet renuntietque hodie mihi, Velintne annon,

id. Hec. 3, 5, 58:

hunc metuebam, ne meae Uxori renuntiaret de pallā,

Plaut. Men. 2, 3, 67.— Impers., Plaut. Aul. 4, 1, 18: posteaquam mihi renuntiatum est de obitu Tulliae filiae tuae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

tibi renuntiari sic me habere in animo,

Cic. Clu. 5, 17.— Absol.:

abi et renuntia,

Plaut. Bacch. 4, 2, 10; Ter. Heaut. 4, 4, 5:

rus abiisse aiebant, nunc domum renuntio,

Plaut. Merc. 4, 5, 2:

huc,

Ter. And. 3, 4, 15:

ita mihi renuntiatum est, quibus credo satis,

Plaut. Poen. 3, 5, 19; so,

renuntiatum est,

Ter. And. 3, 2, 21.—

In partic., publicists' and jurid. t. t., to state officially, to report, declare, proclaim, announce, etc. (freq. and class.;

syn. indico): legati ex auctoritate haec Caesari renuntiant, Intelligere se, etc.,

Caes. B. C. 1, 35:

Volusenus perspectis regionibus... ad Caesarem revertitur quaeque ibi perspexisset, renuntiat,

id. B. G. 4, 21 fin.; cf. id. ib. 7, 5:

Roscius postulata Caesaris renuntiat,

id. B. C. 1, 10:

Caesari renuntiaverunt, pulverem majorem in eā parte videri,

id. B. G. 4, 32:

Caesar cognoscit Considium timore perterritum, quod non vidisset, pro viso sibi renuntiasse,

id. ib. 1, 22:

si ille vir legationem renuntiare potuisset,

had been able to give an account of his mission, Cic. Phil. 9, 1, 1; so,

legationem,

Liv. 9, 4; 23, 6; 35, 32; 36, 35; 39, 33; Plin. Ep. 4, 9, 20 al.; cf.:

haec dicta legatis renuntiataque in consilium,

Liv. 29, 3:

nunc imperant pullario: ille renuntiat,

Cic. Div. 2, 35, 74; cf. Liv. 34, 44:

haec cum renuntiata essent,

id. 36, 1, 4:

renuntiat collegae facturum se quod is censeret,

id. 37, 1, 8:

tribuni revocaturos se easdem tribus renuntiarunt,

id. 45, 36 fin.:

hostium numerum,

Cic. ad Q. Fr. 3, 2, 2:

acta et imperia tua domum ad senatum suum renuntiaverunt,

id. Verr. 2, 3, 31, § 73.— Esp. of the official announcement of an election (either by the praeco or the presiding magistrate), to declare or announce elected, to make the return: coepti sunt a praecone renuntiari, quem quaeque [p. 1566] tribus fecerint aedilem, Varr. R. R. 3, 17; cf.:

cum esset praetor renuntiatus,

Cic. Verr. 2, 5, 15, § 38:

cum propter dilationem comitiorum ter praetor primus centuriis cunctis renuntiatus sum,

id. Imp. Pomp. 1, 2:

eo modo sacerdos Climarchias renuntiatus est,

id. Verr. 2, 2, 52, § 129:

qui (magistratus) priusquam renuntiarentur,

Liv. 5, 18 et saep.:

aliquem consulem,

Cic. Mur. 1, 1; cf. id. de Or. 2, 64, 260:

ut hostis renuntiaretur,

declared a public enemy, Spart. Jul. 5, 3:

dictator comitia consularia habuit aemulumque decoris sui absentem M. Valerium Corvum consulem renuntiavit,

Liv. 7, 26; Plin. Pan. 92, 3; Val. Max. 3, 8, ext. 3: renuntiare repudium, v. h. v.—

Transf., in gen., to announce, report, declare:

assentior vero renuntioque vobis, nihil esse, quod adhuc de re publicā dictum putemus,

Cic. Rep. 2, 44, 71.—

Renuntiare sibi, to report to one ' s self, impress on one ' s own mind, i. e. reflect, think: qui renuntient sibi, quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi, quae velit, represent to themselves, i. e. think, meditate, Quint. 12, 11, 10; cf.:

potest et illa res a luctu te prohibere nimio, si tibi ipse renuntiaveris, nihil horum, quae facis, posse subduco,

Sen. ad Polyb. 6 (25), 1.—

( Re negative or qs. rejecting.) To retract, revoke, recall, refuse; to give up, break off, protest against, disclaim, renounce (good prose): Pa. Ad cenam hercle alio promisi foras. Ge. Jube domi cenam coqui Atque ad illum renuntiari, Plaut. Stich. 4, 2, 19; cf.:

renuntiari extemplo amicis, quos in consilium rogaverat, imperavit,

Sen. Clem. 1, 9:

ego illi ad prandium promisissem, and prandium renuntiassem,

id. Suas. 2, 12: incensus hospitium ei renuntiat;

domo ejus emigrat,

Cic. Verr. 2, 2, 36, § 89:

societatem et amicitiam alicui,

Liv. 36, 3; so,

societatem alicui,

id. 38, 31:

amicitiam alicui,

id. 42, 25, 1; Tac. A. 2, 70; Suet. Calig. 3:

renuntiat Habonius illam decisionem tutoribus,

Cic. Verr. 2, 1, 54, § 141; cf. id. ib. 1, 6, 16.— Absol.:

quid imprudentius publicanis renuntiantibus?

Cic. Att. 2, 1, 8:

nemo ingemuit, etc.... pedem nemo in illo judicio supplosit, credo, ne Stoicis renuntiaretur,

id. de Or. 1, 53:

civilibus officiis,

Quint. 10, 7, 1; Plin. Ep. 2, 1, 8:

vitae,

Suet. Galb. 11:

foro,

id. Rhet. 6:

Campaniae,

Sen. Q. N. 6, 1, 10:

inertiae,

Plin. Pan. 59, 2:

nuptiis,

Tert. ad Uxor. 1, 1:

societati,

Dig. 17, 19, 65, § 3.

rĕ-nuntĭo ( rĕnuncĭo), āvi, ātum, 1, v. a.

To bring or carry back word, to report, give notice, declare, announce.

In gen. (rare and mostly ante-class.;

syn. refero): quid nunc renuntiem abs te responsum, Chreme?

Ter. Heaut. 4, 8, 18:

hoc alii mihi renuntiant,

Plaut. Ps. 1, 5, 6; cf. id. ib. 1, 5, 36:

quia nihil a quoquam renuntiabatur,

no answer was brought, Suet. Ner. 47:

teque ad patrem esse mortuum renuntiem,

Plaut. Bacch. 1, 2, 49.—With obj.clause:

istaec quae tibi renuntiantur, filium te velle circumducere,

Plaut. Ps. 1, 5, 15:

quasi non tibi renuntiata sint haec, sic fore,

Ter. And. 3, 2, 28:

Alexandro regi renuntiatam adeo divitem (insulam),

Plin. 6, 31, 36, § 198:

is me nunc renuntiare repudium jussit tibi,

Plaut. Aul. 4, 10, 54; Ter. Phorm. 4, 3, 72:

deliberet renuntietque hodie mihi, Velintne annon,

id. Hec. 3, 5, 58:

hunc metuebam, ne meae Uxori renuntiaret de pallā,

Plaut. Men. 2, 3, 67.— Impers., Plaut. Aul. 4, 1, 18: posteaquam mihi renuntiatum est de obitu Tulliae filiae tuae, Sulp. ap. Cic. Fam. 4, 5, 1:

tibi renuntiari sic me habere in animo,

Cic. Clu. 5, 17.— Absol.:

abi et renuntia,

Plaut. Bacch. 4, 2, 10; Ter. Heaut. 4, 4, 5:

rus abiisse aiebant, nunc domum renuntio,

Plaut. Merc. 4, 5, 2:

huc,

Ter. And. 3, 4, 15:

ita mihi renuntiatum est, quibus credo satis,

Plaut. Poen. 3, 5, 19; so,

renuntiatum est,

Ter. And. 3, 2, 21.—

In partic., publicists' and jurid. t. t., to state officially, to report, declare, proclaim, announce, etc. (freq. and class.;

syn. indico): legati ex auctoritate haec Caesari renuntiant, Intelligere se, etc.,

Caes. B. C. 1, 35:

Volusenus perspectis regionibus... ad Caesarem revertitur quaeque ibi perspexisset, renuntiat,

id. B. G. 4, 21 fin.; cf. id. ib. 7, 5:

Roscius postulata Caesaris renuntiat,

id. B. C. 1, 10:

Caesari renuntiaverunt, pulverem majorem in eā parte videri,

id. B. G. 4, 32:

Caesar cognoscit Considium timore perterritum, quod non vidisset, pro viso sibi renuntiasse,

id. ib. 1, 22:

si ille vir legationem renuntiare potuisset,

had been able to give an account of his mission, Cic. Phil. 9, 1, 1; so,

legationem,

Liv. 9, 4; 23, 6; 35, 32; 36, 35; 39, 33; Plin. Ep. 4, 9, 20 al.; cf.:

haec dicta legatis renuntiataque in consilium,

Liv. 29, 3:

nunc imperant pullario: ille renuntiat,

Cic. Div. 2, 35, 74; cf. Liv. 34, 44:

haec cum renuntiata essent,

id. 36, 1, 4:

renuntiat collegae facturum se quod is censeret,

id. 37, 1, 8:

tribuni revocaturos se easdem tribus renuntiarunt,

id. 45, 36 fin.:

hostium numerum,

Cic. ad Q. Fr. 3, 2, 2:

acta et imperia tua domum ad senatum suum renuntiaverunt,

id. Verr. 2, 3, 31, § 73.— Esp. of the official announcement of an election (either by the praeco or the presiding magistrate), to declare or announce elected, to make the return: coepti sunt a praecone renuntiari, quem quaeque [p. 1566] tribus fecerint aedilem, Varr. R. R. 3, 17; cf.:

cum esset praetor renuntiatus,

Cic. Verr. 2, 5, 15, § 38:

cum propter dilationem comitiorum ter praetor primus centuriis cunctis renuntiatus sum,

id. Imp. Pomp. 1, 2:

eo modo sacerdos Climarchias renuntiatus est,

id. Verr. 2, 2, 52, § 129:

qui (magistratus) priusquam renuntiarentur,

Liv. 5, 18 et saep.:

aliquem consulem,

Cic. Mur. 1, 1; cf. id. de Or. 2, 64, 260:

ut hostis renuntiaretur,

declared a public enemy, Spart. Jul. 5, 3:

dictator comitia consularia habuit aemulumque decoris sui absentem M. Valerium Corvum consulem renuntiavit,

Liv. 7, 26; Plin. Pan. 92, 3; Val. Max. 3, 8, ext. 3: renuntiare repudium, v. h. v.—

Transf., in gen., to announce, report, declare:

assentior vero renuntioque vobis, nihil esse, quod adhuc de re publicā dictum putemus,

Cic. Rep. 2, 44, 71.—

Renuntiare sibi, to report to one ' s self, impress on one ' s own mind, i. e. reflect, think: qui renuntient sibi, quanta sit humani ingenii vis, quam potens efficiendi, quae velit, represent to themselves, i. e. think, meditate, Quint. 12, 11, 10; cf.:

potest et illa res a luctu te prohibere nimio, si tibi ipse renuntiaveris, nihil horum, quae facis, posse subduco,

Sen. ad Polyb. 6 (25), 1.—

( Re negative or qs. rejecting.) To retract, revoke, recall, refuse; to give up, break off, protest against, disclaim, renounce (good prose): Pa. Ad cenam hercle alio promisi foras. Ge. Jube domi cenam coqui Atque ad illum renuntiari, Plaut. Stich. 4, 2, 19; cf.:

renuntiari extemplo amicis, quos in consilium rogaverat, imperavit,

Sen. Clem. 1, 9:

ego illi ad prandium promisissem, and prandium renuntiassem,

id. Suas. 2, 12: incensus hospitium ei renuntiat;

domo ejus emigrat,

Cic. Verr. 2, 2, 36, § 89:

societatem et amicitiam alicui,

Liv. 36, 3; so,

societatem alicui,

id. 38, 31:

amicitiam alicui,

id. 42, 25, 1; Tac. A. 2, 70; Suet. Calig. 3:

renuntiat Habonius illam decisionem tutoribus,

Cic. Verr. 2, 1, 54, § 141; cf. id. ib. 1, 6, 16.— Absol.:

quid imprudentius publicanis renuntiantibus?

Cic. Att. 2, 1, 8:

nemo ingemuit, etc.... pedem nemo in illo judicio supplosit, credo, ne Stoicis renuntiaretur,

id. de Or. 1, 53:

civilibus officiis,

Quint. 10, 7, 1; Plin. Ep. 2, 1, 8:

vitae,

Suet. Galb. 11:

foro,

id. Rhet. 6:

Campaniae,

Sen. Q. N. 6, 1, 10:

inertiae,

Plin. Pan. 59, 2:

nuptiis,

Tert. ad Uxor. 1, 1:

societati,

Dig. 17, 19, 65, § 3.